Az Gören Çocuklara İlişkin Bazi Genel Bilgiler ve Günlük Yaşama Dair Öneriler
Görme kaybı tanısı alan bir çocuk, vakit kaybı yaşamadan “Erken Müdahale” kapsamında “az gören eğitimi” nden faydalanmaya başlamalıdır. “Az gören eğitimi” tıbbi müdahale sürecinde, göz sağlığının eğitime uygunluğu çerçevesinde eşzamanlı olarak sürdürülebilir. Tıbbi müdahaleler yapılmış ve göz stabil duruma kavuşmuş ise yine tıbbi raporu temel alınarak görme çalışmaları yapılabilir. “Az gören eğitimi” en kısa sürede başlamalı ve eğitim hayatı boyunca destek eğitimi olarak ihtiyaçlar çerçevesinde sürmelidir. Bunun yanında “az gören” çocuğun temel olarak hayatını sürdürdüğü eğitim dışı ortamlarda yapılacak düzenlemeler, çalışmalar ve kazanılacak davranış modelleri vardır. Ebeveynler “az gören” çocuklarının günlük hayatlarında yapacakları düzenleme ve etkinliklerle “az gören” eğitimini uygulamaya dönüştürerek görmeyi aktive edebilirler.
- “Az gören” çocuğun gözlerini kullanması tıbbi bir sakıncası olmadıkça ona zarar vermez, aksine görmeyi işlevli hale getirir.
- Gözlerinin çabuk yorulması normaldir. Göz kasları çalıştıkça zorlanır ve gelişir.
- “Az gören” çocuk görmeyi kullanarak iş yaparken materyali gözüne çok yakın tutabilir. Bu zararlı değildir sadece hakim olabildiği ve en net görebildiği mesafedir. Görme işlevi güçlendikçe zamanla uzak mesafe ve geniş alan çalışmaları da eklenebilir.
Çocuğunuzu görmesini kullanması konusunda teşvik edin ve cesaretlendirin.
- Renkli ışıklı oyuncaklar tercih ederek, oynarken görmesini aktive edebilirsiniz.
- Çocuğunuzun daha rahat ve kontrollü hareket edebilmesi için evinizin aydınlatması güçlü olmalı.
- Evdeki mobilya ve eşyalarınız açık-koyu-canlı renkler yanyana olacak şekilde düzenlenmeli. Bu sayede onları birbirinden ayırdetmek çocuğunuz için daha kolay hale gelir.
- Çocuğunuzun odasını parlak ve canlı renklerde oluşan mobilya ve aksesuarlarla düzenlemeniz odayı daha görünür ve kullanışlı hale getirecektir.
- Yemek masanızı daha kolay görünebilir biçimde düzenleyebilirsiniz. Siyah bir örtü üzerinde beyaz ya da canlı renklere sahip mutfak eşyaları çok daha kolay görünecektir.
- Az gören çocuk en çok eğlence amaçlı oyun benzeri etkinliklere katılım sağlar ve verimli görme çalışmaları yapar.
- “Az gören” çocuklar genellikle televizyon izlemez, dinlerler. Bunun için gerekirse sesini tamamen kısarak renkli ve hareketli görüntüler izlettirebilirsiniz.
- Elle arama davranışına izin vermeyin. Herşeyi bakarak bulabileceğini farkettirebilir, gerekirse ışık desteği sunarak aradığı şeyi görerek bulmasını kolaylaştırabilirsiniz.
- İhtiyacı olan hiçbir nesneyi, oyuncağı ya da yiyeceği doğrudan eline vermeyin. İstediği şeyleri kendisi görerek arayayıp bulmayı, davranış olarak kazanması gerektiğini unutmayın.
- Çocuğunuzun görme biçimini, keskinliğini ve mesafesini anlamak, düzenleyeceğiniz çalışma ve etkinliklere katılım oranında belirleyici olacaktır. Az gören çocuklar görsel geri dönüt alamadıkları etkinlikleri tekrarlamak istemezler.
- Dijital ekranlardaki ışık gücü görmeyi kolaylaştırır. Dijital araçlarla oynayabileceği, yaşına ve görme biçimine uygun oyunlar, görme becerisini ve el göz koordinasyonunu geliştirir.
- Çocuğunuzun ihtiyaçlarını kendiniz gidermek yerine ihtiyaçlarını karşılayabileceği becerileri öğretin.
- Sokakta yürüken çocuğunuzun elini tutarak yürümek yerine ona kendi başına nasıl yürüyebileceğini ve nelere dikkat etmesi gerektiğini anlatabilirsiniz.
- Çocuğunuzu hareketli oyunlardan uzak tutmak yerine oyunlara katılması için teşvik edebilir, hareket kabiliyetini artırabilirsiniz.
- Yaşıtlarıyla biraraya getirip sosyalleşmesini sağlayın. Akranlarının yaptığı her şeye çocuğunuzu dahil edebilecek ortamlar, buluşmalar yaratabilirsiniz.
- Bağımsız bir birey olarak yaşayabileceğine inanın ve yaşının gerektirdiği tüm kişisel ve davranışsal sorumluluklarını ona yükleyin.
Az Gören Öğrencisi Olan Sınıf Öğretmenine Öneriler:
Az gören bir öğrenci ile çalışmak uygun ortam ve görsel destek sunulduğunda her sınıf öğretmeninin verim alabileceği, öğretme ve öğrenmeye dair yeni bilgiler edinebileceği özel ve farklı bir deneyimdir. Az gören bireylerin sahip oldukları görme kalıntısıyla neler yapabildiklerine dair birçok “başarı hikayesi”ne ulaşılabilir. Bu hikayeler istisna değil, doğru ve düzenli eğitimle ulaşılabilecek olağan sonuçlardır.
Az gören çocukların ihtiyaçları bireysel farklılıklar gösterir ancak belli maddeler halinde genel öneriler de yapılabilir. Görme kaybı olan çoğu öğrencinin uygun aydınlatmaya, uzak görme desteğine, belirgin büyük punto ve görsel döküman desteğine, doğru bir yerleşme planına ve özellikle birlikte yaşadıkları insanların doğru bakış açısına ihtiyaçları vardır. Düzenlenmiş ortamlarda bağımsız bir hayat sürdürebilmek az gören çocuğun ileride tamamen bağımsız bir hayat kurabilmesinin temel koşuludur.
Az gören öğrenciler için sınıf ortamı, materyal ve yaklaşım prensipleri temel olarak aşağıdaki maddeler halinde özetlenebilir:
- Az gören bir öğrenci için sınıfta kendi tercih ettiği, uygun bir yere oturması çok önemlidir.
- Az Gören öğrencinin tahtayı en iyi gördüğü yeri en doğru belirleyebilecek kişi kendisidir. Öğrencinize farklı oturma seçenekleri sunarak doğru yeri belirleyebilirsiniz .
- Mümkün olduğunca pencerelerden ve aydınlatmalardan kaynaklanan ışık parlamaları azaltılmalıdır.
- Az gören öğrenciyi sırtı pencereye gelecek şekilde oturtabiliyorsanız en iyi ışık pozisyonuna sahip olursunuz.
- Sırasına giriş çıkışını pratik hale getirecek basit düzenlemeler yapabilirsiniz.
- Öğrencinin gerekiyorsa tahtada veya kağıt üzerinde yardımcı araçlarla (optik ya da dijital büyütme-yakınlaştırma cihazları) yazılı materyalleri nasıl kullanılabilir hale dönüştüreceğini öğrenmek için öğrencinin İşlevsel Görme Değerlendirme Raporuna başvurabilirsiniz.
- Az gören öğrenci için büyütülmüş çıktılar kullanılabilir ancak baskı kalitesinin iyi olması gerekir. Baskı ile arka plan arasındaki yüksek kontrast, öğrencinin daha net görmesini sağlar
- Beyaz kağıda siyah baskı genellikle en iyisidir. Eğer değişiklik gerekiyorsa, İşlevsel Görme Değerlendirme Raporuna başvurulabilir.
- Basılı materyaldeki kontrast, yazı stili ve harf boyutundan daha önemli olabilir.
- Az Gören öğrenciler sahip oldukları sınırlı görme kapasiteleri nedeniyle genellikle daha düşük bir okuma hızına sahiptirler. Bu sebeple ödev ve sınavlarını tamamlamak için genellikle daha fazla zaman ihtiyacı duyarlar.
- Tahtayı görmede sorun yaşayan öğrencinize, kalkarak tahtaya yaklaşma, tahtadakilerin fotoğrafını çekerek büyütüp okuma olanakları sunabilirsiniz. Tahtaya yazdıklarınızı sesli olarak söylemeniz az gören öğrencinin işini kolaylaştıracaktır.
- Ayrı cevap anahtarı gerektiren standart sınavlar, az gören öğrenci için zor olabilmektedir. Hangi ölçme aracını kullanacağınızı anlamak için başlangıçta farklı yöntemleri denemeniz gerekebilir.
- Kelime oyunları, bulmacalar, karmaşık görseller, geometrik şekiller ve grafikler, “az gören” bir öğrenci için zorlayıcı olabilir. Görselleri daha anlaşılır büyüklükte ve sadeleştirerek sunmak ve sözlü anlatım desteği gerekebilir.
- Öğrenciniz yazı yazmada farklı uyarlamalara ihtiyaç duyabilir. Gazlı ve keçeli kalemler kendi yazısını okuyabilmesine olanak sağlar.
- Standart satır aralığı yerine rahat satır takibi yapabileceği ve yazısını sığdırabileceği kalın çizgili ve geniş aralıklı satırlara sahip düzenlenmiş defterler kullanabilirsiniz.
- Büyük baskılı ders materyallerini saklamak ve kullanmak sınıf ortamında zor olabilir. Öğrencinin kitaplar ve malzemeler için yer bulunması gerekebilir.
- Sınıf dışındaki alanları kullanmada (kantin, WC, bahçe ve koridorlar) başlangıçta zorluklar yaşayabilir. Bu alanları görsel olarak ayıredebilecek düzenlemeler yapılabilirsiniz.
- Koridorlara ve merdiven basamaklarına görmeyi kolaylaştıracak işaret, şerit ve ışıklandırma yapabilirsiniz.
- Sınıf ismi, wc yazıları ve okulun diğer bölümlerin adlandırmasını yapan levhaların görünür olmasını sağlayabilirsiniz.
- Diğer branş öğretmenlerine öğrencinizin performansı hakkında bilgi vermeniz hem öğretmenlerin hem de öğrencinizin işini kolaylaştıracaktır.
Az Gören Öğrenciye Yönelik Tutum ve Davranış Önerileri:
- Az gören bir öğrencinin duygusal ihtiyaçları diğer öğrencinin duygusal ihtiyaçları gibidir. Öğretmenleri ve arkadaşları tarafından sevilmek ve onlar arasında yer edinmek ister. Olumlu anlamda bile farklı ve özel olmak istemez.
- Görme problemini onunla paylaşabilir, durumu normalleştirebilir ve kaygılarının, tereddütlerinin azalmasını sağlayabilirsiniz.
- Öğrencinize zaman ayırmak gerekir. Bu, öğrencinin size sınıftaki oturma tercihi, aydınlatma ve ihtiyacı olan diğer düzenlemeler hakkında fikir vermesine olanak tanır.
- Az gören öğrencinin göz sorununa sınıf içindde dikkat çekmemeye çalışın.
- Kendisine hitap ederken her zaman öğrencinin adını kullanın. Mesafe sebebiyle göz temasınızı ve ona yöneldiğinizi farketmeyebilir.
- Günlük hayatta birçok iletişim sözsüzdür. Jest ve mimikler birçok durumda farkedilmeden kullanılır. Genellikle az gören bir öğrenci, birinin yüzündeki ifadeyi tanımlayamayabilir ya da bedensel-görsel iletişimin olduğu bir durumda olanları farketmeyebilir. Öğretmen her zaman bu durumu göz önünde bulundurmalıdır.
- Disiplin kuralları ve sorumluluklar, “az gören” bir öğrenci için, diğerleri için olduğu gibi olmalıdır. Unutulmamalı ki ihtiyacı olan şey ayrıcalık değil eşitliktir.
- Öğrenmenin ve eğitim materyallerinin büyük bir kısmı görsele dayalı olduğu için “az gören” öğrencinin ders akışında kopmalar oluşabilir ve bu hayalkırıklığı kendini geri çekme davranışı olarak gözlemlenebilir. Doğru anda yapılacak küçük müdahalelerle öğrenci ortama ve dersin akışına tekrar dahil olabilir.
- Sınıf arkadaşlarıyla iletişimini gözlemleyin. Aşırı korumacı ve yönlendirici davranışlara ya da engeli nedeniyle dışlanmasına izin verilmemelidir.
- Görme kaybı nedeniyle sırasından ayrılmak, koridora ya da bahçeye çıkmak istemeyebilir. Onu cesaretlendirebilir, başlangıç için öğrenme aşamasında arkadaşlarının ona rehberlik etmesini sağlayabilirsiniz. Daha sonra bağımsız olarak kendi ihtiyaçlarını karşılayabilir düzeye erişebilecektir.
- Çoğu zaman branş derslerinden muaf tutulan öğrenci ayrımcılığı hissetme ve o branşların kazandırdığı becerilere sahip olamama durumu ile karşı karşıya kalır. Akranlarının yaptıklarını aynen yapamasa da sınırlı da olsa mutlaka yapabileceği ve akranları ile birlikte hareket edebileceği içerikler mevcuttur.
- Öğrencinizi cesaretlendirin. Hem akademik hem de günlük yaşam becerilerinde sahip olduğu görme ile bağımsız yaşayabileceğine inanmasını sağlayın ve destekleyin.
- Öğrenciye hak ettiği notu verin. “Az gören” bir öğrenciye daha yüksek bir not vermek öğrenmesine ve geleceğine katkıda bulunmak değildir. Asıl katkıyı zihinsel becerilerini tam olarak kullanabileceği görsel olanaklar sunarak sağlayabilirsiniz.
